Tussen de consumptieve feesten van Sinterklaas en Kerst is er wellicht behoefte aan enige contemplatieve verdieping. Met een compilatie van inspirerende filmfragmenten hoopt Erik Daams u op maandagavond 10 december 2018 tijdens zijn lezing te laten laveren tussen al te zelfzuchtig graaien in de jute zak van ‘Zwarte’ Piet en een al te cynische aandacht voor de minderbedeelde medemens in het spoor van stemmige kerstliedjes.
Sommige betweters zeggen dat er niet veel nieuws lijkt te bestaan, hoewel de kranten iedere dag gevuld worden en praatprogramma’s overlopen van de meningen. In 1988 verscheen de historische studie ‘The Embarrassment of Riches’, waarin Simon Schama de cultuur, mentaliteit en opvattingen tijdens de Hollandse Gouden Eeuw op meeslepende wijze reconstrueert. Zijn thema wordt treffend geïllustreerd door de omslag van de Nederlandse editie ‘Overvloed en onbehagen’: op een schilderij van Jan Steen staan Adolf Croeser, graanhandelaar in Delft, en zijn dochter voor hun monumentale woonhuis, terwijl een bedelaarster en haar kind bedeesd om een aalmoes vragen. Met andere woorden, hoe verhield de welgestelde, geletterde, stedelijke burgerij zich met de verworven welvaart, terwijl er natuurlijk ook in ruime mate gebrek, ziekten, losbandigheid, windhandel (de ‘tulpenbubbel’) en oorlogsellende bestond. Zeker de meerderheid van de bevolking kreeg hiermee te kampen, hoewel de marges van hun bestaanszekerheid veel smaller waren. Als bewijsmateriaal putte Schama uit de contemporaine stortvloed aan schilderijen en populaire prenten, maar andere historici wezen kritisch op de al te ruim gedateerde bandbreedte en betwijfelbare interpretaties van zijn beeldende bronnen. In ieder geval heeft Schama geen speelfilms of documentaires gebruikt om zijn zienswijze toe te lichten.
En dat had toch best gekund, want de cinema heeft van alles uit alle tijden tot onderwerp genomen.
‘Conspicuous consumption’, een briljant concept gemunt door de econoom en socioloog Thorstein Veblen, is het ostentatief tentoonspreiden van rijkdom door de bovenklasse om hun sociale positie en prestige te bewijzen en veilig te stellen. Veblen paste het bovenal toe op de situatie in de 19de eeuw, toen ook de ‘nouveau riche’ van de industriële revolutie het voorbeeld van de adel wilde imiteren. Voor een mooie illustratie kan je denken aan een dramaserie als Downton Abbey of de strapatsen van de movie moguls in Hollywood in de jaren ’20.
Het idee is overigens van alle tijden en van alle culturen. Een overtreffende trap is ‘potlatch’ bij de Indianen van de Amerikaanse noordwestkust. Op een feest wil een stamhoofd rivaliserende stamleiders imponeren door geweldige banketten aan te richten en kostbare geschenken uit te delen of konden zelfs slaven doodgeknuppeld worden. De bedoeling is de rivaal tot een gelijk feest te verplichten. Wanneer hij daartoe niet in staat is, dan zullen hij en zijn stam aan prestige en invloed verliezen.
De centrale stelling van Thomas Piketty's bestseller (uit 2013) over de toename van economische en sociale ongelijkheid in de 21ste eeuw lijkt, ondanks de verzachtende invloed van politieke correctiemechanismen en maatschappelijke protestbewegingen, bevestigd te worden door allerlei recente gegevens. Het aantal miljardairs in China is met 25% toegenomen ondanks de nog steeds beleden communistische ideologie, de kleptocratie in Rusland of Zuid-Afrika loopt spectaculair uit de bocht, de bereidheid bij Democraten en Republikeinen om samen te werken voor het nationale belang van de USA wordt door Trump stelselmatig ondergraven. In Nederland is het totale vermogen van de Quote 500 in 2018 met een kwart gegroeid ten opzichte van het vorige jaar, terwijl aan de andere kant van het spectrum zzp’ers niet mee (kunnen) doen aan de instandhouding van ons hooggeprezen pensioenstelsel en flexwerkers zich gedwongen zien om voor een hongerloon de gaten in de diensteneconomie op te vullen.
Schama, Veblen en Piketty gebruikten historische en statistische bronnen om hun theorieën te schragen, maar de cinema bleef altijd buiten beeld. Op deze avond staan juist het goede leven en copieuze maaltijden, welbehagen en armoede via beelden centraal. Politieke meningsverschillen laten we buiten boord. Van alles komt in twee uur aan bod: Sterspots, speelfilms of enkele documentaires, een kerstklassieker of een hedonistische ode, de karigheid in een klooster of verwaarlozing bij heroïneverslaafden, de vooroorlogse armoede of de brave netheid in de jaren ’50, smulpaperij bij een engel in een kinderfilm of een vertrouwde slotdis in een animatiefilm. Op tafel staan koffie, thee en lekkere hapjes klaar. Hopelijk zal deze avond iedereen inspireren.
Praktisch
Maandag 10 december 2018
Locatie: Film Atelier Den Haag, Herenstraat 8, tel. 070 - 780 16 57
Deur open 19.30 uur, aanvang lezing 19.45 uur. Verwacht einde rond 21.45 uur.
Er is plek voor maximaal 15 personen. Toegang per keer € 8,50 p.p. inclusief kopje koffie of thee en wat lekkers voor erbij. In verband met de planning graag even een email van tevoren om te laten weten dat u van plan bent te komen.
Het is de tijd van het jaar om terug te blikken. Middels de televisie worden wij overspoeld met jaaroverzichten. Maar hoe betrouwbaar zijn die nu het nieuws beheerst lijkt te worden door het fenomeen nepnieuws? Super B neemt het zekere voor het onzekere en presenteert een bloemlezing uit bioscoopjournaals zoals die vanaf 1922 voorafgingen aan de hoofdfilm of doorlopend werden vertoond volgens de zogeheten cineacformule.
Impressionisme, Expressionisme en Surrealisme
Impressionisme, Expressionisme en Surrealisme
Op maandagavond 17 september 2018 staat de Haagse filmgeschiedenis centraal tijdens een lezing door Erik Daams. Tijdens een avondje dwalen door de Haagse filmhistorie kom je veel tegen.
Al dan niet op uitnodiging van een Haagse bioscoop hebben in de loop der jaren vele filmsterren Den Haag bezocht. Soms op doorreis door Europa of Nederland, soms heel gericht naar Den Haag. Sommige sterren stralen nog, andere zijn intussen uitgedoofd, maar daarom niet minder de moeite waard. Tijdens deze lezing staan de visites aan de Hofstad van Emil Jannings, Liane Haid, Danny Kaye, Audrey Hepburn en Jeanne Moreau centraal.
Lezing door Erik Daams over de hemelse muziek van het Weense wonderkind Erich Wolfgang Korngold en zijn plek in de filmgeschiedenis. Hij schreef zijn eerste cantate toen hij 9 jaar oud was en Gustav Mahler was daar zo enthousiast over dat hij hem "de nieuwe Mozart" noemde. Min of meer bij toeval belandde Korngold net voor de Tweede Wereldoorlog uitbrak in Hollywood waar hij uiteindelijk scores voor een twintigtal speelfilms zou schrijven en daar twee Oscars mee zou winnen.
Op maandagavond 30 april staat weer een stukje Haagse filmgeschiedenis centraal in het Filmatelier aan de Herenstraat. Elisa Mutsaers vertelt dan het verhaal van de filmfigurantenkaartenbak uit 1945 van het Haagse filmbedrijf MAZ. Natuurlijk met veel beeldmateriaal en behalve over de eigenaren Alfred Mazure en Piet van der Ham gaat het verhaal ook over de mensen ín de kaartenbak.
Maandelijks nodigt het Haags Gemeentearchief een spreker uit om iets te vertellen over een Haags historisch onderwerp. Aangezien 'film' het thema voor de maand november is, zal Elisa Mutsaers van het Filmatelier de filmfigurantenkaartenbak van het Haagse MAZ-film uit 1945 presenteren op donderdag 13 november van 17.30 - 18.30. Daarnaast is er de week erna, op 20 november, een workshop getiteld 'Film & Theater in het Haags Gemeentearchief'.
Ook dit jaar doet het Filmatelier weer mee aan de Dag van de Haagse Geschiedenis die op zaterdag 29 maart op en rond het Plein gehouden wordt. Het thema van de dag is Aanvallen & Verdedigen, een thema dat prima toepasbaar is op het filmconserveringswerk dat in het Filmatelier verricht wordt.
Voor iedereen die óf van films óf van auto's óf van allebei houdt: op 24 januari, 28 februari en 28 maart is het auto's en filmsprogramma weer terug in het Louwmanmuseun. De middag bestaat uit een informele lezing door het Filmatelier in combinatie met een rondleiding door het museum, belicht de filmische kant van het museum en zet die auto's die met film te maken hebben in de schijnwerpers. Voor museumjaarkaarthouders geldt de speciale prijs van € 15,00.
Op woensdagavond 7 november neemt Elisa Mutsaers van het Filmatelier de bezoekers van het Mee in Zee Atelier mee op een filmische rondgang door Den Haag. Tijdens een informele lezing met een lekker hapje en drankje zullen verhalen en beelden van o.a. de bioscopen Metropole en West-End voorbij komen en zal worden stilgestaan bij het filmbedrijf van Otto van Nijenhoff.
De kranten staan er al weer een tijdje vol mee en op radio en televisie volgt het ene interview met onheilsuitspraken het andere op: we zitten in een crisis - Nederland, Europa en een groot deel van de rest van de wereld. Vergelijkingen met de crisis van de jaren dertig van de vorige eeuw worden regelmatig gemaakt. In Film Atelier Den Haag was op dinsdag 21 en 28 februari een tweeluik over Hollywood in de crisisjaren van de vorige eeuw te volgen.
De liefde voor en kennis van film en geschiedenis vormen de rode draad die alle werkzaamheden binnen Film Atelier Den Haag verbindt.
