Speciale gast in het Filmatelier: Erik Daams behandelt de Russische filmgeschiedenis in een driedelige cursus op drie maandagavonden in februari 2018. Met alle aandacht onlangs bij de 100ste verjaring van de Oktoberrevolutie en het feit dat Rusland tegenwoordig in geen enkele nieuwsrubriek of achtergrondartikel lijkt te ontbreken leek het ons een passend begin van de lezingen die Erik in het Filmatelier gaat geven, want er staan er meer op de planning.

Rusland/Sovjet Unie/Rusland heeft een indrukkende piramide aan films nagelaten, waarvan op drie avonden slechts een tipje nader belicht kan worden. Immers vóór en ná de wereldberoemde cineasten uit de titel van deze cursus zijn nog vele andere regisseurs actief geweest. Er komt dan ook veel bezienswaardig langs. Uit het oeuvre van 32 cineasten heeft Erik fragmenten geselecteerd die hij tijdens de lezingen van context en toelichting zal voorzien.

<1> De zwijgende periode - Maandag 5 februari
De filmgeschiedenis begon al een tiental jaar vóór de Russische Revolutie met intrigerende producties uit de studio's van Alexander Khanzhonkov en diens meer commercieel georiënteerde concurrent Alexander Drankov. Uit de periode van de tsaristische cinema dateren de zwijgende films van Jakov Protazanov, Pjotr Chardynin en de recentelijk herontdekte – maar nog steeds onbekende - meester Jevgeni Bauer. Na 1917 barstte de creativiteit echt goed los, en nog steeds kijken filmliefhebbers overal ter wereld (mits begiftigd met historisch bewustzijn) naar de meesterwerken van Sergei Eisenstein en zijn tijdgenoten als Alexander Dovzjenko, Vsevolod Poedovkin, Dziga Vertov, Abram Room, Grigori Kozintsev en Leonid Trauberg. Deze regisseurs hebben in het voetspoor van Lev Kuleshov een kardinale invloed uitgeoefend op de Europese avant-gardistische cinema.

<2> Rond de Vaderlandse Oorlog - Maandag 12 februari
Na de verstarring onder invloed van Stalin, waardoor de productieaantallen bijna tot het absolute nulpunt teruggelopen waren, bloeide de Russische cinema na diens dood tegen de verdrukking in opnieuw op: denk aan namen als Grigori Chukrai, Sergei Yutkevich, Mikhail Kalatozov, Ivan Donskoi en Sergei Bondartsjoek. Ze konden enigszins profiteren van de door Chroesjtjov in 1958 afgekondigde Dooi. Volgens de voorschriften van het 'socialistisch realisme' werden er vele vaderlandslievende films voor de Sovjetbioscopen gemaakt, maar daarnaast bestond een ander circuit, hoe kleinschalig en gemarginaliseerd ook. Hoewel die dooi een kort leven beschoren was, bleek na de glasnost dat er tot in de jaren '70 ettelijke 'metaforische' films gemaakt waren waarvan het Russische publiek nauwelijks of niet op de hoogte was.

<3> Verstarring en glasnost - Maandag 19 februari
De films van kritische of artistiek-eigenzinnige cineasten als Andrei Tarkovski werden alleen vertoond in enkele speciale clubs, als ze al niet door de verkrampte censuur volledig verboden waren. Opeens ontdekte men eind jaren '80 dankzij de glasnost (openheid), afgekondigd door de nieuwe secretaris-generaal Gorbatsjov, in Rusland èn in het buitenland het bestaan van films van Aleksej German, Gleb Panfilov, Aleksander Sokoerov, Kira Moeratova, Aleksander Askoldov en de halfbroers Nikita Michalkov en Andrei Konchalovski. Daarnaast waren de Kaukasische buitengewesten opnieuw vertegenwoordigd in de voorhoede van de Russische filmgeschiedenis, dankzij eigenzinnige regisseurs zoals Eldar Shenguelaia, Sergei Paradzjanov en Tengiz Abuladze.

Praktisch
Maandagen 5, 12 en 19 februari 2018
Locatie: Film Atelier Den Haag, Herenstraat 8, tel. 070 - 780 16 57
Deur open 19.30 uur, aanvang lezing 19.45 uur. Verwacht einde rond 21.30 uur.
Er is plek voor maximaal 15 personen. Toegang per keer € 8,50 p.p. inclusief kopje koffie of thee en wat Russisch lekkers voor erbij. In verband met de planning graag even een email van tevoren om te laten weten dat u van plan bent te komen onder vermelding van de datum van de betreffende lezing.